تازه‌ترين بررسي‌ها نشان مي‌دهد آمار مصرف قليان روند رو به رشد بيشتري نسبت به ۱۰ سال گذشته داشته است. ضمن آنکه مصرف قليان بين دختران بيش از پسران گزارش شده است.

دفتر آموزش و ارتقاء سلامت وزارت بهداشت، سال ۹۴ و همزمان با سراسر كشور در هفته مبارزه با دخانيات، اقدام به راه اندازی پویشی تحت عنوان « قليان‌ها را گلدان کنيم» نمود. در اين حرکت نمادين، تُنگ‌هاي قليان به گلدان‌هايي پر از گل تبديل شدند. البته پيش از اين هم وزارت بهداشت، فراخوان «زندگي عاري از دخانيات با خودمراقبتي» را آغاز کرده بود که تيزرهاي آموزشي از سوي چهره‌هاي مطرح ورزشي و هنرمندان در رسانه ملي پخش شد.

کار فرهنگي‌اي که بي‌تأثير نبود و موج مثبت آن در فضاي مجازي و شبکه‌هاي اجتماعي منتشر شد و بسياري از جوان‌ها را به عناوین مختلف تشويق به ترک قليان کرد. مثلا گفته شده بود پيش از اينکه نويسنده خارجي ديگري دست به قلم بشود و بنويسد که ايراني‌ها براي سياه کردن آب و دود کردن زغال پول مي‌دهند و وقت تلف مي‌کنند بهتر است به پويش قليان‌ها را گلدان کنيم، بپيونديم. البته باید اذعان داشت فرهنگسازي و تشويق به ترک دخانيات، کاري نيست که در يک برهه زماني کوتاه نتیجه بخش باشد. از سوی دیگر به نظر برخي از کارشناسان آسيب‌هاي اجتماعي چنانچه این گونه موج های ایجاد شده و تبليغات فرهنگي استمرار پیدا نکند اصل موضوع، به ورطه فراموشی خواهد افتاد.

این موضوع هم مثل خیلی از موضوعات دیگر از جمله طرح جمع آوری متکدیان در رفسنجان که در آغاز، یک شروع تقریبا توفانی را تجربه کرده و نتایج درخشانی را هم به دست آورده بود، مشمول گذر زمان شد و آن جدیت و قاطعیت اولیه کم کم رنگ باخت

در این زمینه در شهرستان رفسنجان نیز حرکت خوبی از سه سال پیش آغاز شد. تعامل چند سویه حوزه معاونت بهداشت، اتاق اصناف، اداره صنعت و معدن و نیروی انتظامی، عرصه را بر عرضه کنندگان قلیان در شهرستان رفسنجان تنگ نمود به گونه ای که بسیاری از مراکز فاقد مجوز از جمله مراکز زیرزمینی که پاتوق افراد از جمله جوانان کم سن و سال شده بودند، بساط خود را جمع کرده و تعطیل شدند و تنها یکی دو واحد دارای مجوز بود که به آنها نیز تنها تا پایان تاریخ جوازشان، اولتیماتوم داده شد. جالب این که در آن زمان، حدود ۳۰۰۰ شیشه قلیان جمع آوری گردید اما متأسفانه این موضوع هم مثل خیلی از موضوعات دیگر از جمله طرح جمع آوری متکدیان در رفسنجان که در آغاز، یک شروع تقریبا توفانی را تجربه کرده و نتایج درخشانی را هم به دست آورده بود، مشمول گذر زمان شد و آن جدیت و قاطعیت اولیه کم کم رنگ باخت و همان گونه که بار دیگر شاهد حضور متکدیان در سطح شهر و روستا بودیم بار دیگر قُل قُل قلیان و حلقه های دود آن. در مراکز زیرزمینی، برخی سفره خانه ها و بوستان ها و تفرج گاههای شهر رفسنجان، شنیده و دیده شد.

یک شروع دوباره

موضوع مورد اشاره تقریبا به ابتدای تیرماه ۹۷ باز می گردد. زمانی که مراکز زیرزمینی، آرام و بی سر و صدا، دوباره قلیان ها را بار گذاشتند، مراکزی که تعدادشان هم اکنون از ۱۰۰ مورد هم در شهر و روستا تجاوز می کند، مراکزی که اسفبارانه باید گفت دانش آموزان دبیرستانی ما نشانی و جا و مکان آنها را بهتر از هر کس دیگر بلد هستند. همانها که تا پیش از این اگر وعده های دوستانه شان در جاهایی مثل گیم نت و امثال آن خلاصه می شد اکنون، برخی سفره خانه ها و دودکده های!! زیرزمینی و روزمینی پاتوق آنها شده است. به دنبال آن، برخی مغازه های سطح شهر هم دوباره مبادرت به عرضه انواع توتون از نوع معطر و غیر معطر و قلیان و آلات و ادوات استعمال آن کردند و این موضوع همچنان تا این زمان ادامه دارد.

پیش از این گفته می شد که این مراکز پس از اخذ مجوز از اتاق اصناف رفسنجان فعالیت خود را از سر گرفته اند اما رئیس این اتاق، این موضوع را تکذیب می کند. محمد حسین جلالی می گوید: هیچ گونه مجوزی از سوی ما به این افراد داده نشده است.

این صحبت رئیس اتاق اصناف با این حال، رافع مسوولیت آنها نمی باشد کما این که وقتی کسی اقدام به راه اندازی یک واحد صنفی نمود بازرسان اصناف در اولین فرصت در محل کار وی حاضر شده و از وی پروانه کسب مطالبه می نمایند لذا ضرورت دارد آنها در این خصوص نیز اقدام نموده و مانع فعالیت این افراد که به قول خودشان، فاقد هر گونه مجوز هستند بشوند.

از سوی دیگر، مسوولین حوزه معاونت بهداشت هم، هر گونه مداخله و برخورد با این گونه مراکز را خارج از حیطه مسوولیت خود می دانند و اظهار می دارند تنها زمانی می توانند به این قضیه ورود کنند که اولا این مراکز دارای جواز بوده و ثانیاً در کنار عرضه قلیان، مبادرت به عرضه مواد خوراکی و آشامیدنی نیز بنمایند که تنها در این صورت، مداخله آنان از جهت غیر قانونی بودن کار آنان و هر گونه اقدام بعدی، قابل توجیه می باشد.

مسوول بهداشت محیط و حرفه ای معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، با ابراز تأسف از استقبال جوانان از پدیده مصرف قلیان می گوید: شاید برخورد با مراکز عرضه جوابگو باشد اما نتیجه اصلی را ما وقتی می گیریم که دست به یک فرهنگ سازی گسترده در این خصوص بزنیم تا میزان تقاضا را کم کنیم چرا که با کم شدن میزان تقاضا، عرضه خود به خود کم می شود.

مهندس کاظمی، تبلیغات شرکت های دخانی به دلیل سودآوری و درآمدزایی را نیز در این کار دخیل می بیند و می گوید: تا زمانی که این تبلیغات رنگارنگ وجود داشته باشد، زمینه برای تحریک و تمایل افراد به این گونه مواد نیز وجود خواهد داشت.

وی می افزاید: چالش بوجود آمده در خصوص رواج مصرف قلیان و عرضه آن از سوی برخی مراکز زیرزمینی و دیگر واحدها، موضوعی بود که چند روز پیش در جلسه کارگروه سلامت و امنیت مواد غذایی مطرح و مقرر گردید پیشنهادات و راهکارهای لازم بررسی و ارائه گردد.

در هر صورت با همه این تفاصیل اما هنوز هم می توان، این طرح را به جریان انداخت و جلوی مضرات بسیار زیاد آن را گرفت مشروط به این که یک عزم مستحکم و جدی و یک قاطعیت در دستور کار مسوولین ذیربط قرار گیرد و با کسانی که منفعت خود را در آسیب رساندن جانی و مالی به دیگران بویژه جوانان کم سن و سال، که متأسفانه این اواخر، دختران نیز به جرگه آنها اضافه شده اند برخورد کنند تا شاید تعداد کمتری از جوانان ما این گونه سهل الوصول بتوانند لب به شیلنگ های قلیان ببرند و دود مواد ناشناخته ای را به سر و سینه دهند که می تواند سلامت آنان را به شکل بسیار جدی به مخاطره بیندازد.

به گفته کارشناسان، برخی از سرطان‌ها همانند ریه، حنجره و سرطان‌های حفره دهان، مثانه، روده بزرگ، ۱۰ تا ۱۵ برابر در جمعیتی که قلیان مصرف می کنند، بیشتر است. متاسفانه بسیاری از مردم تصور می‌کنند اگر قسمت دهنی قلیان را عوض کنند از نظر میکروبی مشکلی ندارد اما براساس تحقیقات، آب یا شلنگ قلیان نیز سبب منتقل شدن بیماری‌هایی چون سل و هپاتیت B و C می‌شود ضمن آن که اگر بروز مشکلات ریوی از جمله انسداد مزمن ریوی و آسم را نیز به این مشکلات اضافه کنیم دیگر کوچکترین تردیدی برای جمع آوری دوباره قلیان ها و مراکزی که اقدام به عرضه این ماده خطرناک افیونی می کنند نخواهیم کرد.

• نویسنده : برخورداری/ بازمانده